---

      Ogromne spustoszenie, jakich dokonały zniszczenia wojenne w latach 1914 – 1918 zaważyły w dużym stopniu na poziomie oświaty w niepodległej Polsce, a tym samym również w Lubrańcu. Szczególnie dotyczyło to bazy lokalowej. Nauka odbywała się w wynajmowanych lokalach domów prywatnych, a opóźnienia dzieci w nauce dochodziły do pięciu lat. Brak było również środków finansowych na utrzymanie szkoły i wyposażenia jej w podstawowe pomoce naukowe. Niewątpliwie sukcesem szkoły w Lubrańcu było zatrudnienie grupy młodych bardzo zdolnych absolwentów seminarium nauczycielskiego we Włocławku. Byli to: Edward Wiśniewski, Czesław Kosmalski i Stolarski.[1]

01 października 1917 r. nastąpiło przekazanie szkolnictwa przez władze niemieckie Departamentowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Tymczasowej Rady Stanu. Tym samym oświata została przejęta przez polskie władze.[2]

 W pierwszym okresie niepodległości brakowało właściwie wszystkiego co jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania szkolnictwa, począwszy na podręcznikach, pomocach naukowych, a kończąc na budynkach szkolnych. Problemy te dotyczyły również Lubrańca.[3]

07 lutego 1919 r. Naczelnik Państwa Polskiego Józef Piłsudski wydał dekret, który był pierwszym aktem ustawodawczym dotyczącym szkolnictwa. Wprowadzał on w całej Polsce obowiązkowa, bezpłatna, siedmioklasowa naukę dla dzieci w wieku 7 – 14 lat. Na mocy dekretu inspektorzy szkolni w powiatach zobowiązani zostali do opracowania sieci szkół na podległych im terenach, tak aby uczęszczanie do szkoły było możliwe dla wszystkich dzieci.[4]

Drugim ważnym aktem prawnym w okresie międzywojennym była ustawa o ustroju szkolnym z dnia 11.03.1932 r.. zostały w niej określone kierunki wychowawcze szkoły oraz program i organizacja szkolnictwa. Na jej podstawie podstawowe jednostki oświaty stanowiły siedmioklasowe szkoły powszechne finansowane przez samorządy i państwo. Szkoły powszechne dzieliły się na trzy stopnie oraz trzy szczeble programowe w zależności od ilości uczniów, oraz warunków materialnych i kadry nauczycielskiej.[5]

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 r, władze Lubrańca przystąpiły do tworzenia systemu szkolnictwa przystosowanego do potrzeb mieszkańców. Największym problemem był budynek szkolny odpowiadający wymogom nauczania, albowiem w starym budynku mieszczącym się przy ul. Brzeskiej 35 (obecna Restauracja Malinowa) należało przeprowadzić gruntowne remonty. Jego pojemność nie wystarczała do objęcia nauczaniem wszystkich dzieci. Był to parterowy dom murowany pod papą, na działce o powierzchni 1 morgi i 50 prętów kwadratowych.[6]

Po przystosowaniu obiektu szkolnego do potrzeb oświatowych rozpoczęto nauczanie dzieci w Polskiej Publicznej Szkole Powszechnej. Stało się to na początku 1919 r.[7] To wydarzenie należy uznać za powstanie Szkoły Podstawowej w Lubrańcu.

W pierwszym okresie szkoła liczyła cztery klasy i realizowała program typu klasycznego, który uzupełniany był elementami dodatkowymi. Pierwszymi uczniami były dzieci głównie z Lubrańca, dopiero w późniejszym okresie również z okolicznych wiosek. Należy podkreślić, że w zdecydowanej większości były to dzieci narodowości polskiej. Dopiero z czasem po przyjęciu do szkoły dzieci z rodzin żydowskich proporcje te uległy zmianie. Nie był to okres łatwy dla uczniów i nauczycieli, którzy musieli pokonywać wiele przeszkód w prawidłowym funkcjonowaniu placówki. Do największych problemów należało: brak polskich programów nauczania, podręczników w języku polskim. Dopiero w następnych  latach uczniowie otrzymali elementarz, czytanki i śpiewniki. Jak wynika z relacji ówczesnych uczniów do ulubionych przedmiotów należała religia. Wpływ na taki stan rzeczy miała głęboka wiara mieszkańców Lubrańca, oraz wysokie kwalifikacje pedagogiczne księży.[8]

Organem sprawującym funkcje kontrolna nad działalnością szkoły był dozór szkolny. W jego skład wchodzili przedstawiciele władz miasta oraz nauczyciele. W roku 1926 tworzyli dozór: Jan Piekarski – przewodniczący, Władysław Bartkowski, Józef Kuzio, Adam Marciniak, Edward Wiśniewski i Jan Paradziński – członkowie.[9]

W tym okresie szkoła borykająca się z wieloma trudnościami, szczególnie lokalowymi nie mogła spełniać wszystkich wyznaczonych zadań, a szczególnie z zakresu wychowania uczniów w kulturze danej grupy społecznej oraz zaspakajania potrzeb kulturalnych mieszkańców Lubrańca. Jednocześnie zwiększała się liczba uczniów. W związku z powyższym władze miasta w roku 1922 poczyniły starania o wybudowanie nowego budynku dla siedmioklasowej szkoły. Wystąpiono do władz powiatowych o wyrażenie zgody na rozpoczęcie działań odnośnie budowy oraz o zezwolenie na zaciągniecie odpowiednich kredytów na ten cel. Koszty związane z powstaniem nowego gmachu szkoły zobowiązali się pokryć wspólnie mieszkańcy Lubrańca i Gminy Piaski, oraz Powiatowy Komitet Budowy szkół powszechnych. Taka zgodę otrzymano i już w 1922 r. zakupiono 3 morgi ziemi za kwotę 508 200 mk oraz postawiono ogrodzenie z siatki drucianej za kwotę 122 250 mk. 05 lipca 1923 r. Ministerstwo Robót Publicznych zatwierdziło projekt architektoniczny budowy Szkoły Powszechnej w Lubrańcu.

Mieszkańcy miasta czynnie włączyli się w budowę szkoły. Powołano Komitet Budowy Szkoły Powszechnej, w skład którego wchodzili: Edward Wiśniewski, Jan Piekarski, Jan Grabanowski, Władysław Bartkowski i Adam Marciniak. W pierwszej kolejności komitet zajął się zakupem i zwózką materiałów budowlanych. Pomocy z zakresu architektury udzielił Wydział Powiatowy Sejmiku Włocławskiego.[10]

Od 1923 r. nieprzerwalnie aż do 1939 r. kierownikiem szkoły był Edward Wiśniewski. W 1923 r. mury lubranieckiej szkoły opuściła pierwsza grupa uczniów, która otrzymała świadectwa ukończenia siódmego oddziału szkoły powszechnej.[11]

 

Kierownicy szkoły

Wiśniewski Edward 1921 – 1939

 

Nauczyciele okresu międzywojennego

 

1.      Bromontówna Zofia

2.      Credo Irena

3.      Gawrysiak Wincenty

4.      Kosmalski Czesław

5.      Kuziowa Czesława

6.      Kuzio Józef

7.      Malendowicz Maria

8.      Malendowicz Józef

9.      Ogrodowska Feliksa

10.  Olszewski Jan

11.  Rajczanka Helena

12.  Stolarski

13.  Śladowska Irena

14.  Wocalewska Klara

15.  Wiśniewski Edward

 

 

 

opracował

Tomasz Michalak